Salı Kas. 17, 2009 10:54 am tarafından nehiir
ALACA´NIN COĞRAFYASI
ALACA İLÇESİ’NİN TÜRKİYE’DEKİ YERİ
Alaca
İlçesi, Karadeniz Bölgesi’nin orta bölümünün iç batı kesiminde bulunan
Çorum ili’nin güneyindedir. Az yüksek, parçalanmış ve fazlaca aşınmış
dağ sıraları ile İç Anadolu plâtolarından olan Yozgat Plâtosu arasında
tatlı meyilli tepelerle çevrilmiş geniş ve büyük bir düzlük olan
Hüseyinabat Ovası’nın orta bölümünün en önemli bir geçit yerinde
bulunmaktadır.
İlçenin güneyinde ve batısında bulunan yer yer
parçalanmış ve zamanla oluşmuş platolar ve çok yüksek olmayan dağ
sıralarını ve buralara sıkışmış yaylaları görmek de mümkündür. İlçe
toprakları yüzölçümü itibariyle 1371 km karedir. Denizden yüksekliği
ortalama (Rakım) 930 metredir. Alaca, kuzeyindeki Çorum İline 52 km,
güneyindeki Yozgat İli’ne 53 km, batısında bulunan Sungurlu İlçesi’ne
43 km ve doğusunda bulunan Aydıncık İlçesi’ne ise 50 km’dir.
ALACA’NIN COĞRAFİ KONUMU
Alaca,
İç Anadolu Bölgesi’nin orta kesiminin kuzeyinde ve Orta Karadeniz
bölümünün güneyindedir. Sınır topraklarının çok azı Karadeniz
Bölgesi’nde olup, geriye kalan toprakları ise İç Anadolu
Bölgesi’ndedir. Alaca’nın denizden yüksekliği (Rakım) 725 – 875 m‘dir.
Hüseyinabat Ovası’nın yüz ölçümü ise 264 km2’dir .
Çorum ilinin
güney kesimi ile Yozgat ilinin kuzey kesiminde bir birini takip eden
yüksek sıra dağlar ve tepeler bulunmaktadır. Alaca’nın kuzey tarafında
bulunan dağların ve tepelerin kuzey tarafı Çorum’a, güney tarafı ise
Alacaya aittir. Kuzey tarafında bulunan dağların ve tepelerin güney
tarafları Yozgat’a, kuzey tarafları ise Alaca’ya aittir.
ALACA İLÇESİ’ NİN BUGÜNKÜ COĞRAFİ DURUMU
Alaca
Çorum İline bağlı fakat İç Anadolu Bölges’inin en şirin ilçelerinden
birisi olup yüzölçümü bakımından 134965 hektar alanı kaplamaktadır.
İlçenin
en kuzey noktası Tevfikiye Köyü’dür. En güney noktası ise Dölderesi
ile Çetederesi köylerinin Yozgat sınır noktalarıdır. İlçe’nin en batı
noktası ise Yüksekyayla Köyü’nün Boğazkale İlçesi’nin en son sınır
noktası, ve Küçükkeşlik Köyü’nün , Sungurlu ilçesi’ ile olan en son
sınır batı noktasıdır. İlçenin en doğu noktaları ise Belpınar Köyü
ile Körpınar Köyü’nün en doğu noktalarıdır.
Alaca’nın doğusunda
Aydıncık İlçesi, Batısında Sungurlu ve Boğazkale İlçeleri, Kuzeyinde
Çorum Merkez ilçesi, Kuzey doğusunda Ortaköy ilçesi, Güneyinde Yozgat
Merkez İlçesi, Güney doğusunda ise Sorgun İlçesi Alaca’nın sınır
komşularıdır.
Alaca sınırlarında bulunan dağlar genel olarak
yüksek olmayan dağlardır. İlçe ovalık bir arazi yapısına sahip
olmasına rağmen ne var ki araziyi sulayacak bir ırmağa sahip değildir.
Fakat ilçe, zengin yer altı sularına sahiptir. İlçenin kuzey batısında
Alacahöyük Beldesi, doğusunda Çopraşık beldesi, kuzey batısında ise
Büyükhırka Beldesi yer almaktadır.
İlçenin yaklaşık olarak yüze
yakın köyü bulunmaktadır. Bu köylerden bazıları ova üzerinde
kurulurken, bazıları dağ eteklerinde, bazıları tepe yamaçlarında,
bazıları da vadilerde kurulmuşlardır.
ALACA’NIN BİTKİ ÖRTÜSÜ:
Alaca İlçesi
doğal bitki topluluğu bakımından çok fakirdir. Ormanların oranı ancak
yaklaşık olarak 0/0 7’dir. Bu oranın az oluşunun en önemli nedeni ise
tarihi süreçtir diyebiliriz.
Türkiye’mizin en eski medeniyet merkezi
oluşundan bu günümüze kadar geçen zaman dilimi içerisinde rahatlıkla
söyleyebiliriz ki ormanlarımız türlü işler için, türlü sebeplerle
kesilerek yok olmasının rolü netice itibarı ile büyük etmek olduğu
açıkça görülmektedir.
İlçemizde geniş, büyük ve gür ormanlara
rastlamak mümkün değildir.Ancak köylerde koru olarak yasaklanıp
kesilmeyen küçük ağaç topluluklarını görmek mümkündür. Bu koruluk
alanlardaki ağaç topluluklarını genellikle meşe ağaçları
oluşturmaktadır. Alaca’nın güneyinde bulunan Altıntaş ve Büyükdona
köylerinin yanı sıra yine Alaca’nın kuzeyinde bulunan Hışır Vadisinin
yamaçlarında azda olsa çam ağaçlarına da rastlamak mümkündür.
İlçenin
iklimi zaten tamamen bir İç Anadolu iklimi özelliğini göstermektedir.Bu
iklime paralel olarak yüksek tepeler ve iç kesim ise bitki örtüsü
bakımından genellikle step bitki çeşidi ile örtülüdür. İlkbahar
yağmurları ile her taraf yemyeşil olan yer yüzü, yaz sıcaklarının
başlaması ve yağışların son derece azalması yüzünden her taraf sapsarı
bir hal alır.
A L A C A ’ N I N İ K L İ M İ
Alaca,
İç Anadolu Bölgesi’nde bulunduğundan dolayı tamamen İç Anadolu step
iklimi özelliklerini taşır. Bu nedenden dolayı genel olarak, yazlar
sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlıdır. İlçede ilkbahar
mevsimi kısa, sonbahar mevsimi ise uzun sürer.
En sıcak aylar,
Temmuz ve Ağustos ayları olurken, en soğuk ayları ise Ocak ve Şubat
aylarıdır. İlçede meteoroloji istasyonu ise 1959 yılında kurulmuştur.
A-
BASINÇ DURUMU: Çorum İli gibi Alaca İlçesi’nde de Azor ve Sibirya
Antisiklon’u ile Türkiye’deki yerel hava depresyonları etki
yapmaktadır. Bu bakımdan Alaca İlçesi basıncını da mevsimlere göre
incelemenin faydalı olacağı kanaatindeyim.
a) Yaz Mevsiminde:
Azor Antisiklonu’nun kuzeye yönelmesi neticesinde Karadeniz’den alçak
basınç (Siklon) alanı teşekkül eden İç Anadolu’ya doğru kuzeydoğu
yönünden (Poyraz) adını verdiğimiz rüzgar esmektedir. Poyraz rüzgarı
Mayıs sonunda başlar, Ekim ayına kadar devam eder. Bilhassa öğleden
sonra başlar ve gece saat 21-22’ye kadar devam eder.
Poyraz
rüzgarının çiftçinin bağ, bahçe ve sebzelerine çok faydası vardır.
Çünkü bu rüzgarın içinde bir miktar nem bulunmaktadır. Bu sebepten
dolayı aynı zamanda serindir de.
Yaz mevsiminde bazen de içinde nem
olmadığı gibi sıcak kavurucu özellikte İç Anadolu’dan gelen rüzgar
eser. Buna halk ‘’Ters Yel’’der. Bu rüzgar estiğinde süt halinde olan
ürünler çok zarar görür. Çünkü bu rüzgar ürünün özleşmesini önler. Bu
nemsiz ve kuru sıcak rüzgar yerel hava deprasyonu sonucu oluşan bir
çeşit sam yelidir. Bu rüzgar estiğinde bitkilerin özleşmesini önlediği
gibi bitkileri yakar kurutur.
b) Kış Mevsimi:Türkiye’nin
olduğu gibi, Alaca İlçesi de, Sibirya Antisiklonu’nun etkisi altına
girmektedir. Kışın en çok Yıldızdan esen, Yıldız Rüzgarı çok şiddetli
dondurucu soğuklara sebep olur. Hava güneşli ve berrak olmasına
karşılık yinede dondurucu soğuklar görülmeye devam eder.
Kışın
her taraf karla kaplanır. Zaman zaman köylerin yolları kar nedeniyle
birbirleriyle ve ilçe ile de ulaşıma kapanır. Bazen de İlçenin kar
yağışı yüzünden çevre il ve ,ilçelerle ulaşıma kapandığı da görülür.
Kışın yağan kar yeraltı sularını zenginleştirmesinin yanı sıra
gölleri,göletleri ve barajları da doldurur.
c) İlkbahar
Mevsimi:Bu mevsimde yurdumuzun her tarafı genel olarak yavaş yavaş
Azor Antisiklonu tesiri altına girmeye başlayacağından Türkiye’mize
paralel olarak İlçemizde de (Lodos) rüzgarı güney batıdan esmeye
başlar. Bu rüzgar bol miktarda yağış getirir. Bu rüzgarın esmesiyle bol
yağışta getirdiğinden, ilçe yağışını en çok bu mevsimde alır.
Bu
mevsimde karların erimesi ve bol miktarda yağışların yağması ile su
yatakları olan dereler, göller, göletler ve barajlar su ile dolup taşar.
Bilhassa
bu mevsimde yerel hava depresyonu olarak meydana gelen hava
değişikliklerinde halk arasında söylenen (Kırk İkindi) adı verilen
sağanak yağışlar başlar. Bu yağışlarla şiddetli gök gürültüsü, yıldırım
düşmesi, dolu tehlikesi ve sel felaketleri de görülür. Bazen bu
yağışlar çiftçilere çok zararda verir.
d) Sonbahar Mevsimi:
Bu mevsimde Azor Antisiklonu tesirini kaybettiğinden dolayı yazın devam
eden “Poyraz” rüzgarı esmez. Bu mevsim aynı zamanda ilçenin en sakin
mevsimidir. Bu mevsim Eylül ayından, Ekim ayı sonlarına hatta bazı
yıllar kasım ayı sonuna kadar devam eder. Halk dilinde bu aylara
‘’soğuk’’ aylar da denir. Bu mevsimde her taraf sararır, ağaçlar
yapraklarını döker, sıcak havalar yavaş yavaş yerini soğuk havalara
bırakır. Böylece doğa kış uykusuna yatar.
B) SICAKLIK: Alaca,
Karadeniz Bölgesi iklimi ile İç Anadolu Bölgesi iklimi arasında geçiş
bölgesinde yer aldığından iklim bakımından mevsimlerde farklılıklar
görülür. Alaca’nın 2001 yılının temmuz – ağustos ayları ortalama en
yüksek sıcaklığı 40 - 45 derece civarında olduğu, yine 2001 yılının
ocak – şubat aylarında ortalama en düşük sıcaklığın ise sıfırın
altında 13 – 18 derece olduğu görülmüştür.
C) YAĞIŞLAR: Alaca,
basınç durumunda açıklandığı gibi yağış bakımından çok değişik karakter
gösterir. İlçe en fazla yağış miktarını ilkbahar mevsiminde alırken, en
az yağış miktarını da yaz mevsiminde alır. İlçede ortalama olarak
yıllık yağış miktarı 366.1 mm. dir. Yağışların mevsimlere göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmiştir.
ALACA İLÇESİ’NİN TÜRKİYE’DEKİ YERİ
Alaca
İlçesi, Karadeniz Bölgesi’nin orta bölümünün iç batı kesiminde bulunan
Çorum ili’nin güneyindedir. Az yüksek, parçalanmış ve fazlaca aşınmış
dağ sıraları ile İç Anadolu plâtolarından olan Yozgat Plâtosu arasında
tatlı meyilli tepelerle çevrilmiş geniş ve büyük bir düzlük olan
Hüseyinabat Ovası’nın orta bölümünün en önemli bir geçit yerinde
bulunmaktadır.
İlçenin güneyinde ve batısında bulunan yer yer
parçalanmış ve zamanla oluşmuş platolar ve çok yüksek olmayan dağ
sıralarını ve buralara sıkışmış yaylaları görmek de mümkündür. İlçe
toprakları yüzölçümü itibariyle 1371 km karedir. Denizden yüksekliği
ortalama (Rakım) 930 metredir. Alaca, kuzeyindeki Çorum İline 52 km,
güneyindeki Yozgat İli’ne 53 km, batısında bulunan Sungurlu İlçesi’ne
43 km ve doğusunda bulunan Aydıncık İlçesi’ne ise 50 km’dir.
ALACA’NIN COĞRAFİ KONUMU
Alaca,
İç Anadolu Bölgesi’nin orta kesiminin kuzeyinde ve Orta Karadeniz
bölümünün güneyindedir. Sınır topraklarının çok azı Karadeniz
Bölgesi’nde olup, geriye kalan toprakları ise İç Anadolu
Bölgesi’ndedir. Alaca’nın denizden yüksekliği (Rakım) 725 – 875 m‘dir.
Hüseyinabat Ovası’nın yüz ölçümü ise 264 km2’dir .
Çorum ilinin
güney kesimi ile Yozgat ilinin kuzey kesiminde bir birini takip eden
yüksek sıra dağlar ve tepeler bulunmaktadır. Alaca’nın kuzey tarafında
bulunan dağların ve tepelerin kuzey tarafı Çorum’a, güney tarafı ise
Alacaya aittir. Kuzey tarafında bulunan dağların ve tepelerin güney
tarafları Yozgat’a, kuzey tarafları ise Alaca’ya aittir.
ALACA İLÇESİ’ NİN BUGÜNKÜ COĞRAFİ DURUMU
Alaca
Çorum İline bağlı fakat İç Anadolu Bölges’inin en şirin ilçelerinden
birisi olup yüzölçümü bakımından 134965 hektar alanı kaplamaktadır.
İlçenin
en kuzey noktası Tevfikiye Köyü’dür. En güney noktası ise Dölderesi
ile Çetederesi köylerinin Yozgat sınır noktalarıdır. İlçe’nin en batı
noktası ise Yüksekyayla Köyü’nün Boğazkale İlçesi’nin en son sınır
noktası, ve Küçükkeşlik Köyü’nün , Sungurlu ilçesi’ ile olan en son
sınır batı noktasıdır. İlçenin en doğu noktaları ise Belpınar Köyü
ile Körpınar Köyü’nün en doğu noktalarıdır.
Alaca’nın doğusunda
Aydıncık İlçesi, Batısında Sungurlu ve Boğazkale İlçeleri, Kuzeyinde
Çorum Merkez ilçesi, Kuzey doğusunda Ortaköy ilçesi, Güneyinde Yozgat
Merkez İlçesi, Güney doğusunda ise Sorgun İlçesi Alaca’nın sınır
komşularıdır.
Alaca sınırlarında bulunan dağlar genel olarak
yüksek olmayan dağlardır. İlçe ovalık bir arazi yapısına sahip
olmasına rağmen ne var ki araziyi sulayacak bir ırmağa sahip değildir.
Fakat ilçe, zengin yer altı sularına sahiptir. İlçenin kuzey batısında
Alacahöyük Beldesi, doğusunda Çopraşık beldesi, kuzey batısında ise
Büyükhırka Beldesi yer almaktadır.
İlçenin yaklaşık olarak yüze
yakın köyü bulunmaktadır. Bu köylerden bazıları ova üzerinde
kurulurken, bazıları dağ eteklerinde, bazıları tepe yamaçlarında,
bazıları da vadilerde kurulmuşlardır.
ALACA’NIN BİTKİ ÖRTÜSÜ:
Alaca İlçesi
doğal bitki topluluğu bakımından çok fakirdir. Ormanların oranı ancak
yaklaşık olarak 0/0 7’dir. Bu oranın az oluşunun en önemli nedeni ise
tarihi süreçtir diyebiliriz.
Türkiye’mizin en eski medeniyet merkezi
oluşundan bu günümüze kadar geçen zaman dilimi içerisinde rahatlıkla
söyleyebiliriz ki ormanlarımız türlü işler için, türlü sebeplerle
kesilerek yok olmasının rolü netice itibarı ile büyük etmek olduğu
açıkça görülmektedir.
İlçemizde geniş, büyük ve gür ormanlara
rastlamak mümkün değildir.Ancak köylerde koru olarak yasaklanıp
kesilmeyen küçük ağaç topluluklarını görmek mümkündür. Bu koruluk
alanlardaki ağaç topluluklarını genellikle meşe ağaçları
oluşturmaktadır. Alaca’nın güneyinde bulunan Altıntaş ve Büyükdona
köylerinin yanı sıra yine Alaca’nın kuzeyinde bulunan Hışır Vadisinin
yamaçlarında azda olsa çam ağaçlarına da rastlamak mümkündür.
İlçenin
iklimi zaten tamamen bir İç Anadolu iklimi özelliğini göstermektedir.Bu
iklime paralel olarak yüksek tepeler ve iç kesim ise bitki örtüsü
bakımından genellikle step bitki çeşidi ile örtülüdür. İlkbahar
yağmurları ile her taraf yemyeşil olan yer yüzü, yaz sıcaklarının
başlaması ve yağışların son derece azalması yüzünden her taraf sapsarı
bir hal alır.
A L A C A ’ N I N İ K L İ M İ
Alaca,
İç Anadolu Bölgesi’nde bulunduğundan dolayı tamamen İç Anadolu step
iklimi özelliklerini taşır. Bu nedenden dolayı genel olarak, yazlar
sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlıdır. İlçede ilkbahar
mevsimi kısa, sonbahar mevsimi ise uzun sürer.
En sıcak aylar,
Temmuz ve Ağustos ayları olurken, en soğuk ayları ise Ocak ve Şubat
aylarıdır. İlçede meteoroloji istasyonu ise 1959 yılında kurulmuştur.
A-
BASINÇ DURUMU: Çorum İli gibi Alaca İlçesi’nde de Azor ve Sibirya
Antisiklon’u ile Türkiye’deki yerel hava depresyonları etki
yapmaktadır. Bu bakımdan Alaca İlçesi basıncını da mevsimlere göre
incelemenin faydalı olacağı kanaatindeyim.
a) Yaz Mevsiminde:
Azor Antisiklonu’nun kuzeye yönelmesi neticesinde Karadeniz’den alçak
basınç (Siklon) alanı teşekkül eden İç Anadolu’ya doğru kuzeydoğu
yönünden (Poyraz) adını verdiğimiz rüzgar esmektedir. Poyraz rüzgarı
Mayıs sonunda başlar, Ekim ayına kadar devam eder. Bilhassa öğleden
sonra başlar ve gece saat 21-22’ye kadar devam eder.
Poyraz
rüzgarının çiftçinin bağ, bahçe ve sebzelerine çok faydası vardır.
Çünkü bu rüzgarın içinde bir miktar nem bulunmaktadır. Bu sebepten
dolayı aynı zamanda serindir de.
Yaz mevsiminde bazen de içinde nem
olmadığı gibi sıcak kavurucu özellikte İç Anadolu’dan gelen rüzgar
eser. Buna halk ‘’Ters Yel’’der. Bu rüzgar estiğinde süt halinde olan
ürünler çok zarar görür. Çünkü bu rüzgar ürünün özleşmesini önler. Bu
nemsiz ve kuru sıcak rüzgar yerel hava deprasyonu sonucu oluşan bir
çeşit sam yelidir. Bu rüzgar estiğinde bitkilerin özleşmesini önlediği
gibi bitkileri yakar kurutur.
b) Kış Mevsimi:Türkiye’nin
olduğu gibi, Alaca İlçesi de, Sibirya Antisiklonu’nun etkisi altına
girmektedir. Kışın en çok Yıldızdan esen, Yıldız Rüzgarı çok şiddetli
dondurucu soğuklara sebep olur. Hava güneşli ve berrak olmasına
karşılık yinede dondurucu soğuklar görülmeye devam eder.
Kışın
her taraf karla kaplanır. Zaman zaman köylerin yolları kar nedeniyle
birbirleriyle ve ilçe ile de ulaşıma kapanır. Bazen de İlçenin kar
yağışı yüzünden çevre il ve ,ilçelerle ulaşıma kapandığı da görülür.
Kışın yağan kar yeraltı sularını zenginleştirmesinin yanı sıra
gölleri,göletleri ve barajları da doldurur.
c) İlkbahar
Mevsimi:Bu mevsimde yurdumuzun her tarafı genel olarak yavaş yavaş
Azor Antisiklonu tesiri altına girmeye başlayacağından Türkiye’mize
paralel olarak İlçemizde de (Lodos) rüzgarı güney batıdan esmeye
başlar. Bu rüzgar bol miktarda yağış getirir. Bu rüzgarın esmesiyle bol
yağışta getirdiğinden, ilçe yağışını en çok bu mevsimde alır.
Bu
mevsimde karların erimesi ve bol miktarda yağışların yağması ile su
yatakları olan dereler, göller, göletler ve barajlar su ile dolup taşar.
Bilhassa
bu mevsimde yerel hava depresyonu olarak meydana gelen hava
değişikliklerinde halk arasında söylenen (Kırk İkindi) adı verilen
sağanak yağışlar başlar. Bu yağışlarla şiddetli gök gürültüsü, yıldırım
düşmesi, dolu tehlikesi ve sel felaketleri de görülür. Bazen bu
yağışlar çiftçilere çok zararda verir.
d) Sonbahar Mevsimi:
Bu mevsimde Azor Antisiklonu tesirini kaybettiğinden dolayı yazın devam
eden “Poyraz” rüzgarı esmez. Bu mevsim aynı zamanda ilçenin en sakin
mevsimidir. Bu mevsim Eylül ayından, Ekim ayı sonlarına hatta bazı
yıllar kasım ayı sonuna kadar devam eder. Halk dilinde bu aylara
‘’soğuk’’ aylar da denir. Bu mevsimde her taraf sararır, ağaçlar
yapraklarını döker, sıcak havalar yavaş yavaş yerini soğuk havalara
bırakır. Böylece doğa kış uykusuna yatar.
B) SICAKLIK: Alaca,
Karadeniz Bölgesi iklimi ile İç Anadolu Bölgesi iklimi arasında geçiş
bölgesinde yer aldığından iklim bakımından mevsimlerde farklılıklar
görülür. Alaca’nın 2001 yılının temmuz – ağustos ayları ortalama en
yüksek sıcaklığı 40 - 45 derece civarında olduğu, yine 2001 yılının
ocak – şubat aylarında ortalama en düşük sıcaklığın ise sıfırın
altında 13 – 18 derece olduğu görülmüştür.
C) YAĞIŞLAR: Alaca,
basınç durumunda açıklandığı gibi yağış bakımından çok değişik karakter
gösterir. İlçe en fazla yağış miktarını ilkbahar mevsiminde alırken, en
az yağış miktarını da yaz mevsiminde alır. İlçede ortalama olarak
yıllık yağış miktarı 366.1 mm. dir. Yağışların mevsimlere göre dağılımı
aşağıdaki tabloda verilmiştir.
